Het thema Werken met water richt zich op het uittesten en ontwikkelen van manieren om het watersysteem klimaatbestendig te maken. Onder de noemer Sturen met water hebben we ons eerst gericht op waterinfiltratiesystemen als onderwaterdrainage en drukdrainage. Werken met Water gaat een stap verder door ook in te gaan op de rol van water in het bodembeheer, in de bedrijfsvoering van zowel de melkveehouderij als alternatieve vormen van grondgebruik en in het versterken van de biodiversiteit.
De rol van water is essentieel bij het behalen van de diverse doelen, maar het watersysteem zelf staat ook voor een aantal uitdagingen. Het hoofd bieden aan de effecten van klimaatverandering met extremen in neerslag en droogte, het opvangen van toenemende hoogteverschillen tussen snel en langzaam dalende gebieden en het bedienen van nieuwe vormen van grondgebruik, en dat alles tegen aanvaardbare kosten.
Activiteiten ‘Werken met Water’
Sturen op CO2 en draagkracht
Door actieve sturing van de grondwaterstand zoeken we het optimum tussen verminderen van broeikasgasemissies en behoud van draagkracht. Ook het effect op van waterinfiltratie op de waterkwaliteit wordt onderzocht. Bovendien levert het een webapplicatie die bruikbaar is bij de verdere toepassing van waterinfiltratie onder druk op verschillende locaties.
Dit onderzoek naar waterinfiltratie onder druk op het KTC Zegveld loopt tot en met 2020, maar metingen aan de proefvelden zullen als onderdeel van het Nationaal Onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden (NOBV) langer voortgezet worden.
Proefpolder Kringlooplandbouw
Kringlooplandbouw staat in het veenweidegebied volop in de belangstelling. Landelijk is kringlooplandbouw onderdeel van het beleid. Er wordt verwacht dat kringlooplandbouw een positief effect heeft op de oppervlaktewaterkwaliteit in het veenweidegebied, maar harde cijfers ontbreken tot op heden. Vanuit verschillende achtergronden is er veel belangstelling voor de precieze effecten van kringlooplandbouw op oppervlaktewaterkwaliteit in de veenweiden. Dat wordt in de Proefpolder Kringlooplandbouw onderzocht. Lees meer over deze Proefpolder.
De veenweidensloot van de toekomst
Doel van “De veenweidensloot van de toekomst” is ideeën genereren en uittesten voor het anders omgaan met de veenweidensloot vanuit een integrale benadering. Om op die manier meerdere aspecten een verbetering te krijgen, zoals:
– Afkalving (en baggeraanwas) beperken / behoud land
– Bergingscapaciteit vergroten / mitigatie van klimaateffecten
– Waterkwaliteit verbeteren
– Biodiversiteit vergroten
– Kosten beheer en onderhoud beperken
– Methaanemissies beperken
We verwachten dat de dynamiek van het slootpeil gaat toenemen, door klimaatverandering, het actief sturen op de grondwaterstand via slootpeil bij waterinfiltratie en door veranderingen in de watervraag. Dat vraagt om een heroverweging van zowel de inrichting als het beheer van de veenweidensloot. In 2017 is als afstudeeropdracht een verkenning naar mogelijke inrichtings- en beheersvormen van de veenweidensloot opgeleverd. We willen die actualiseren en vervolgens tot een praktijkonderzoek komen. Verder denken we mee met het project Verminderen landverlies en baggeraanwas door stabiele oevers van Waternet dat wordt uitgevoerd door het NMI.
NKB Deelexpeditie Onderwaterdrainage
Het VIC draagt bij aan de Deelexpeditie Onderwaterdrainage, binnen het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling (NKB). Binnen die deelexpeditie vindt uitwisseling plaats tussen verschillende projecten rond onderwaterdrainage en drukdrainage in Nederland. Dit resulteerde begin 2019 in een factsheet waarin veelgestelde vragen over onderwaterdrainage en drukdrainage worden beantwoord. Lees meer over de deelexpeditie.
Nationaal Onderzoeksprogramma Broeikasgassen Veenweiden (NOBV)
Doel van dit programma is om de effectiviteit van verschillende maatregelen tegen veenafbraak te onderzoeken en de voorspellingen over de emissies te verbeteren. Effecten die worden gemonitord zijn broeikasgassen (CO2, CH4, N2O) en bodemdaling. Er zal meerdere jaren worden gemeten voordat conclusies kunnen worden getrokken. Aan dit onderzoek, dat wordt uitgevoerd in opdracht van de Veenweidetafel en onder regie van STOWA, nemen verschillende universiteiten en kenniscentra deel. Het onderzoek vindt plaats op vijf locaties. Op alle locaties wordt naast broeikasgasemissie ook gemeten aan bodemdaling. KTC Zegveld is een van de locaties waar gemeten wordt. Daarbij wordt o.a. gebruik gemaakt van de proefvelden van Sturen op CO2 en draagkracht. Meer informatie over het NOBV is te vinden in de factsheet en op de website van het NOBV. Lees meer over de bodemdalingsmetingen.
Innovatieprogramma Veen
Het VIC werkt nauw samen met het Innovatieprogramma Veen (IPV) op de onderwerpen waterinfiltratie en natte teelten. Bij het IPV wordt onder meer geëxperimenteerd met het verhogen van de grondwaterstand met waterinfiltratie onder druk, zoals dat bij het VIC is ontwikkeld. VIC adviseert vanuit de eigen ervaring met dit systeem. De uitwisseling van ervaringen vindt rechtstreeks plaats en via de Deelexpeditie Onderwaterdrainage van het NKB.
Watersysteem van de toekomst
De afgelopen jaren waren er perioden van wateroverlast door hevige regenval, maar ook grote droogte, zoals in de zomer van 2018. Dat jaar werd ook zichtbaar dat vernatting van veen veel water kost. Vooral natte teelten kunnen tot een hoog waterverbruik leiden door verdamping van oppervlaktewater en gebruik door het gewas. Daarom gaan we niet alleen door met het zoeken naar manieren om veen te vernatten, maar gaan we ook in op wat die vernatting vraagt aan optimalisatie van het watersysteem en hoe dit te combineren is met het mitigeren van extremen in neerslag en droogte. Andersom zal ook het watersysteem grenzen stellen aan de manier van, en schaal waarop, vernatting met natte teelten en infiltratie van water in grasland mogelijk is. Rond dit onderwerp zal in de 2e helft van 2020 (verkennend) onderzoek starten. Voor een deel zullen we daarbij voortborduren op het Ontwerpend Onderzoek Groene Hart, waar het VIC als adviseur bij was betrokken. Tijdens dat proces zijn al enkele ideeën ontstaan voor het optimaliseren van het watersysteem. Bij het Watersysteem van de toekomst willen ook bijdragen aan het verbeteren van de waterkwaliteit en het vergroten van de biodiversiteit. De Veenweidensloot van de toekomst levert een van de bouwstenen.
Afgeronde projecten
Sturen op nutriënten
In 2014 is gestart met het project Sturen op Nutriënten waarin kennis wordt ontwikkeld rondom de beschikbaarheid van nutriënten als gevolg van een dynamisch peilbeheer. Middels praktijkonderzoek wordt het beschikbaar komen van mineralen uit de bodem en de verandering van de bodemgesteldheid gemonitord. De meetgegevens zijn real time en worden via internet direct ontsloten, klik hier om de meetgegevens te bekijken en te downloaden. Bekijk ook de eindrapportage Sturen op nutriënten, met een analyse van de eerste meetgegevens (2014-2015).
Vormgeven aan Sturen met Water
Vormgeven aan Sturen met Water is een ontwerpproces waarbij samen met de betrokken partijen bekeken wordt hoe het concept van Sturen met Water naar polderniveau vertaald kan worden. Dit project richt zich vooral op de governance-aspecten van Sturen met Water in een dialoog met alle stakeholders volgens de methode Reflexief Interactief Ontwerpen. De afspraken die gemaakt moeten worden tussen verschillende betrokkenen bij toepassing van Sturen met Water zijn onderdeel van dat ontwerp. Bekijk hier de brochure van de eerste ontwerpsessie met stakeholders uit de polder Teckop-Kockengen.
Precisiewatermanagement
Onderwaterdrains dragen bij aan vermindering van maaivelddaling en verbetering van de draagkracht. Peilbeheer met onderwaterdrainage vraagt echter om een slimme (en snelle) manier van sturing van het grondwaterpeil. Een oplossing hiervoor is Precisiewatermanagement: het aansluiten van de onderwaterdrains op een put waarin het peil met behulp van een pomp onafhankelijk van het slootwaterpeil opgezet kan worden. In praktijkonderzoek op locatie van KTC Zegveld wordt het effect van onderwaterdrains met putbemaling op het grondwaterstandverloop en de water aan- en afvoer onderzocht. Bekijk hier de resultaten van het eerste meetjaar. Lees ook de eindrapportage van de gehele onderzoeksperiode.
Lees hier het artikel over Precisiewatermanagement uit de Nieuwe Oogst.
Lees hier het artikel ‘Sturen met water levert veel op; meer dan bodemdaling’ uit het vaktijdschrift Bodem.
Voor meer informatie over Sturen met Water bekijk de brochure of neem contact op met Erik Jansen | erik@veenweiden.nl
Nieuwsberichten Sturen met Water
Voor een overzicht van de nieuwsberichten over Sturen met Water bezoek deze pagina.